Yakutistan Kültür Bakanı Andrey Borisov, UNESCO Kültür Mirası
Yakutistan Kültür Bakanı Andrey Borisov, UNESCO Kültür Mirası Şaheserleri Festivali katılımcılarıyla Perşembe günü yaptığı görüşmede James Cameron’un Avatar filmi düşüncesini bir Yakut destanı olan Olonho’dan aldığını açıkladı.
A.Borisov; “Daha 20 yıl önce, Yakut sinemasının geliştirilmesi gerektiği konusunda ısrarcı olup aksi halde Amerikan sinema endüstrisinin bizim derin manalı destanlarımızı kullanarak film çekeceği belirtmiştim. Şimdi görüyoruz ki Cameron’un Avatar filmi, Olonho destanı motiflerine göre çekilmiş.” dedi.
Bakan, UNESCO maddi kültür mirası şaheseri olan Olonho destanının, günümüzde gençler arasında popüler olduğunu ifade etti.
Yakutlar, Kuzeydoğu Sibirya’da bulunan Yakutistan’ın yerli Türki halkıdır. Halk masal anlatıcıların icra ettiği çok eski bir destan sanatı olan Olonho, şiirlerden oluşuyor. 2005 yılında UNESCO, Olonho’yu insanlığın sözlü ve manevi miraslarından biri ilan etti. Olonho’da olaylar; Üst, Orta ve Alt olmak üzere üç dünyada gerçekleşir. Orta dünyada; kökleri Alt Dünya’ya giden, yaprakları Orta Dünya’da yetişen, dalları ise yükseğe; göğe, tanrıların yaşadığı Üst Dünya’ya yönelen Dünya Ağacı-Aal Luuk Mas bulunur. Olonho’nun esas teması ise epik Ayıı kabilesinin yazgısı ve Orta Dünya’da mutlu ve müreffeh bir hayatın kurulması.
2012,haber linki:
Belki de bu yüzden Toruk bize yabancı gelmemişti....
AVATAR MOVIE WAS FILMED BY USING THE MOTIFS OF SAKHA/YAKUT TURKS EPIC.
One of the oldest epic arts of the Turkic peoples, the term Olonkho refers to the entire Yakut epic tradition as well as its central epic.Today, it is still incidentally performed in the Sakha Republic, situated in the far east of the Russian Federation.
The poetic tales, which vary from 10 to 15,000 verses in length, are performed by the Olonkho singer and story-teller in two parts: a sung part in verse alternates with the prosaic part composed of recitatives. In addition to possessing good acting and singing skills, the narrator must be a master of eloquence and poetic improvisation. The epic consists of numerous legends about ancient warriors, deities, spirits and animals, but also addresses contemporary events, such as the disintegration of nomadic society.
2008,video ile Unesco
Kutsal Ruhlar Ağacı - EYWA (EVA?!)
Yakut Türklerinin “ Er -Sogotoh” destanında insanın yaratılışına araç olan yalnız ağaçtan bahsedilmektedir. Bu ağaç aynı zamanda hayat ağacıdır, insana hayat vermiş onu doğurmuştur. Hayat Ağaçlarıda Er -Sogotoh destanında yer aldığı gibi tek ağaçlardır ve sanat eserlerinde yine yalnız olarak tasvir edilmektedirler.
“Dünyamız Yakutlarca, sekiz köşeli imiş,
Bu ağaç büyük imiş, göklere çıkar imiş.
Bu ağacın her yanı Tanrı‟dan hep süslüymüş.
Kabukları, kütüğü, tıpkı som gümüşlüymüş.
Ağacın gövdesinden bir usare akarmış,
Bu kutsal suyun rengi, altın gibi parlarmış.
Ağacın budakları, ta göklere uzanmış,
Gören sanırmış sanki dokuz kollu şamdanmış!
Yaprakları büyükmüş, dallarından sarkarmış,
Yaprakların her biri,bir at derisi kadarmış,
Ağacın tepesinde bir usare çıkarmış,
Köpük köpük kaynayıp,sarı renkte akarmış!
Bu ağacın yanına, hiç kimse gidemezmiş,
Bundan içenler ise, açlık hissedemezmiş!
Bu sudan içebilen, artık mesut olurmuş,
Her şeye erişirmiş, Tanrı‟dan kut bulurmuş!
İlk insanın atası, burda yaratılınca,
Hayatı elde edip, tadını da alınca,
Hemen ağacı görmüş, koşup altına gitmiş,
Kanıp bu sudan içmiş, hayatı elde etmiş.”
Bahaddin Ögel
OLONHO METİNLERİNİN DERLENMESİ VE YAYIMLANMASIYLA İLGİLİ ÇALIŞMALARIN TARİHİ
The History of Studies on the Compilation and Publishing of Olonkho Texts
Saha Türklerinin sözlü edebiyatında, destan “olonho”, destancı “olonhohut”, destan anlatmak ise “olonholoo-“ terimleriyle karşılanmaktadır. E.K.Pekarskiy, “Slovar Yakutskogo Yazıka” adlı Sahaca-Rusça sözlüğünde, günümüz Saha sözlü edebiyatında terim olarak kullanılan pek çok kelimenin anlamını örnekleriyle birlikte açıklamıştır. Türkoloji için çok büyük öneme sahip bu eserde, olonho, olonhohut ve olonholoo- terimleri şu şekilde açıklanır: “Olonho (krş. Kırgızca: ölön: rubaî, şarkı, şiir): Kahramanlık destanı, bahadırların kahramanlığını anan şarkı, vezinli kahramanlık şiiri, masal, uydurma bir hikâye, tarih, efsane.” (Pekarskiy 1959: 1818).
“Olonhohut (olonho + hut): Eski zaman hikâyelerini nakleden, hikâyeci.” (Pekarskiy 1959: 1819). “Olonholoo- (olonho + laa):Kahramanlık manzumesini, başkalarının sözlerini şarkı şeklinde ve sesi değiştirerek nakletmek, hikâye nakletmek.” (Pekarskiy 1959: 1818).
Olonho metinlerinin derlenip yayımlanması ve araştırılması tarihinde, Rus Bilimler Akademisi tarafından Sibirya bölgesine düzenlenen bilimsel araştırma gezilerinin önemli bir yeri vardır. Rus Bilimler Akademisi, bu gezileri öncelikle Sibirya’nın coğrafi özelliklerini ve madenlerini ayrıntılı olarak tespit etmek; daha sonra da bu bölgede yaşayan milletlerin tarihleri, kültürleri ve dilleri hakkında bilgi toplamak amacıyla düzenlemiştir.
Murat ERSÖZ*
*Arş. Gör. Dr., Gazi Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü
Bu makale Murat Ersöz, “Saha (Yakut) Türklerinin Culuruyar Nurgun Bootur Destanı”, Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara 2009 (Basılmamış Doktora Tezi), adlı çalışmadan üretilmiştir. PDF olarak nette mevcut.
Metin Ergun
Yakut Destan Geleneği
ve Er Sogotoh
Soy Ataları Hakkında Olongho Konuları,
Nikolay Vasilyeviç Emelyanov,
Çev: Metin Ergun, Kömen Yayınları,
SAKHA/YAKUT TURKS=SAKA=SCYTHIAN=TURKS.
